Sonsuz Aşkın Ezgisi: Romeo & Juliet’in Sinematik ve Müzikal Evreni

12/31/202401/01/2025 Zeynep İkbal Karakaya 0 Comments

Sonsuz Aşkın Ezgisi: Romeo + Juliet’in Sinematik ve Müzikal Evreni

Yasak aşkın, tutkunun ve trajedinin epik bir hikâyesi. Romeo ve Juliet’in zamansız aşkı, sanat dünyasında her zaman bir ilham kaynağı olmuştur. William Shakespeare’in bu unutulmaz eseri, zaman içerisinde farklı sanat formlarında yorumlanarak yeniden yaratılmıştır. Bu yaratılardan biri olan 1996 yapımı Romeo + Juliet filmi de sadece yenilikçi yönüyle değil, müzikal yönüyle de oldukça dikkat çekiyor. Filmin yönetmeni olan Baz Luhrmann’ın isteği üzerine filmin müziklerine katkıda bulunan Radiohead grubunun Exit Music (For a Film) şarkısı ile filmi ilişkilendireceğiz. Bu ilişki göstergelerarası çeviri sürecinin başarılı bir örneği olarak görülebilir çünkü şarkının özgün anlamı ve duygusal tonu, farklı bir medya formatına (filmden müziğe) başarıyla aktarılmıştır. Bu ilişki, göstergelerarası çeviri kavramını anlamak için önemli bir örnek olarak değerlendirilebilir, çünkü farklı iletişim araçları arasında nasıl etkileşimlerin ve dönüşümlerin gerçekleşebileceğini göstermektedir.

Şarkının yapım sürecinden başlayacak olursak, 1996 yılında Radiohead grubu konser turundayken Baz Luhrmann grupla iletişime geçerek filmin müzikleri için katkıda bulunmalarını istiyor ve müziği yapmaları için filmin son 30 dakikasını onlara gönderiyor. Grubun solisti Thom Yorke, Genius sitesinde yayımlanan bir röportajda, başrolde olan Claire Danes’in kafasına silah tuttuğu sahneyi izler izlemez şarkıya başladıklarını söylüyor. Ayrıca röportajda, kendisinin zaten 1968 yapımı Romeo ve Juliet filmine oldukça ilgisi olduğunu, filmi ilk kez 13 yaşında izlediğinde neden beraber kaçmadıklarını düşünüp Romeo’ya sinirlendiğini anlatıyor. Grubun gitaristi olan Ed O’Brian da şarkının, filmin sadece son sahnesinde çalmasına üzüldüğünü söylüyor, çünkü alkış seslerinden duyulmayacağını düşünmüş. Aslında bakarsanız kendisi haklı. Çünkü Exit Music, Romeo ve Juliet’in sadece trajik sonlarını değil, bütün hikâyesini özetliyor. Şarkının melankolik tonu filmin dramasıyla bütünleşiyor, sahneleri duygusal bir biçimde ifade ediyor ve yavaş ritmiyle de izleyenlere daha duygusal bir atmosfer yaratıyor.

Şarkı toplamda 6 kıtadan oluşuyor. Bu kıtaları Romeo’nun düşüncelerinden dinlediğimizi hayal edelim. İlk kıtada bulunan sözler şu şekilde:

Wake from your sleep

The drying of your tears

Today we escape, we escape

Bu kıta Romeo ve Juliet’in çaresizliğiyle beraber kaçma arzularıyla ilişkilendirilebilir. Juliet’in ailesinin kendisi için başka bir evlilik planlamış olması sebebiyle kaçış planı yapmalarını vurguluyor. Bu kaçış sadece fiziksel bir kaçışı değil, aynı zamanda içsel bir özgürlüğe doğru kaçışı simgeliyor. Sonuçta ikisinin aşkı hiçbir zaman aileleri tarafından onaylanmamış, hatta yasak bir aşktı.

Pack and get dressed

Before your father hears us

Before all hell breaks loose

İkinci kıtada da gördüğümüz hayali kaçış planı devam ediyor. Romeo, ikisinin hâlâ içinde bulundukları birbirine düşman olan ailelerinden kaçabileceklerine inanıyor. Juliet kendi istemediği düğününden kaçmak için bir yol ararken Romeo işlediği cinayet yüzünden uzaklarda ve Juliet’ten habersiz yaşıyor. Ancak bu kıtada, gerçeğin acı yüzüyle de karşı karşıya olduklarını anlıyoruz çünkü Juliet babasından kaçmak için ölümden başka bir çare bulamıyor ve kendilerini bekleyen bir felaket olduğunun ikisi de farkında.

Breathe, keep breathing

Don’t lose your nerve

Breathe, keep breathing

I can’t do this alone

Bu dizeler bir yandan Romeo ve Juliet’in birbirlerine kavuşmak için gereken cesareti ve sabrı gösterebilmelerini, diğer yandan da son sahnede yaşananları açıklıyor. Juliet, Romeo’nun son nefesini vermesine dayanamıyor ve tek yaşamaktansa, onunla beraber ölmeyi tercih ediyor.

Sing us a song

A song to keep us warm

There’s such a chill

Such a chill

Dördüncü kıtada gördüğümüz “chill” kelimesi, anlamına ters olsa da filmdeki şiddet dolu atmosferi yansıtıyor. Filmin başından itibaren gördüğümüz silahlı sahnelerle oluşturulan gerilim, bu dizede ifade edilen soğukluk ve ürpertiyi anlamlandırıyor. Bu nedenle de “a song to keep us warm” dizesi, filmdeki kaosun içinde Romeo ve Juliet’in dünyalarının soğukluğundan uzaklaşıp birbirlerine sevgiyle bağlanmasını anlatıyor. “Sıcak” bir şarkı mutlu bir şarkıdır; uyuşturan, sert ve soğuk gerçekliği hafifletecek bir şey, başka birinden gelen herhangi bir şey. Bu, gerçeklikten metaforik kopukluğa varan bir çaresizlik.

And you can laugh a spineless laugh

We hope your rules and wisdom choke you

Now we are one in everlasting peace

We hope that you choke, that you choke

İlk dizede genç aşıklar, kaçışlarıyla etrafındaki herkesin kendilerine kızıp anlamsızca dalga geçeceklerinin farkındalar fakat ikisi de bunu önemsemiyorlar. Sonrasında ise bu insanların, ailelerinin kurallarından ne kadar sıkıldıklarını ve aynı yaşantıyı sonsuza dek sürdüremeyecekerini bilerek nefretini dile getiriyor çünkü iki tarafın birbirleriyle bu kadar çatışması kendi çocuklarının ölümüne sebep oluyor. Bu insanlar, sahte “bilgelik”lerinin hiç kimseye bir yarar sağlamayacağını biliyorlar, yine de kendi kurallarından vazgeçmiyorlar. Romeo ve Juliet ise bu kurallara uymaktansa ölmeyi tercih ediyor.

Üçüncü dizede de bu koşullar nedeniyle gerçekleşen zamansız ölümlerinden bahsediliyor. Yorke, oyunu saf bir trajedi olarak ele alıp ölüm yoluyla beraber olma kavramını şöyle detaylandırıyor: “Birlikte olamayan, bir sonraki hayatta birbirlerini göreceklerine inanacak kadar saf ve genç olan ve oraya gitmeyi seçen iki insanın hikâyesi.”

Son dizede de bir bakıma bu ölüme mecbur bırakıldıkları için kendilerine bunu yaşatan insanların da aynılarını yaşamalarını diliyor.

We hope that you choke

That you choke

We hope that you choke

That you choke

Şarkının son kıtası olan bu dizeler Romeo ve Juliet’in kendilerini öldürdükleri sahneye geri dönüyor. Fakat bu şarkı kaçan iki sevgiliyi konu aldığından Thom Yorke bunu engellemeye çalışanlar için de aynı sonu dilemelerini istemiş. Bu cümle albümün yayımlandığı zamanda grubun eserlerinde de birinin düşmanına söyleyebileceği güçlü bir cümle olarak sıkça kullanılmış.

Sonuç olarak, genellikle birbirinden ayrı sanat formları olarak düşünülen film ve müzik, Romeo + Juliet filmi ile Exit Music (For a Film) şarkısında olduğu gibi bir araya geldiğinde birbirlerini tamamlayarak güçlü bir etki oluşturabilirler. Bu ilişki, göstergelerarası çevirinin güçlü bir örneği olarak görülebilir çünkü bir görsel eserin müzikal bir forma dönüştürülmesiyle mümkün olan etkileyici bir uyum ortaya koymaktadır.

Referanslar: