Çeviri Zorluklarıyla Yüzleşirken Mizahın Kayboluşu:Family Guy’ın Türkçe Yorumlaması

12/31/202401/03/2025 Nevra Sena Atagün 0 Comments

Çeviri Zorluklarıyla Yüzleşirken Mizahın Kayboluşu:Family Guy'ın Türkçe Yorumlaması

Amerikan televizyonlarının vazgeçilmeyen yapımlarından biri olan Family Guy çizgi dizisini bir çoğunuz duymuştur muhtemelen. Ortaya koyduğu mizahi unsurlarıyla ve absürt hikâyeleriyle izleyicileri oldukça eğlendiren bir yapım olduğu söylenebilir. Ancak Türkçe diline çevrilirken yaşanan bazı zorluklar, dizinin özgün espri ve komedi unsurlarının tam olarak yansıtılamamasına sebep olabiliyorlar. Dilin farklı yapısı, kültürel referanslar ve kelime oyunları gibi ögeler, çeviri sürecindeki karmaşıklıklarla birleşerek izleyiciye tam olarak aktarılamıyor. Bu gibi durumlar, dizinin orijinal tadını almak isteyen izleyiciler için bir engel hâline gelebiliyor.

Mehmet Erguvan’ın Family Guy dizisindeki mizahi kültürel unsurların Türkçe çevirisine bağıntı kuramı açısından yaklaşım” başlıklı yüksek lisans tezinde de bu gibi zorlukların sonucunda hangi tekniklerle çeviri yapıldığı inceleniyor. Ben de bu tezden ilham alarak ve bir Family Guy izleyicisi olarak, diziyi izlediğim süre boyunca orijinal bağlamı bildiğim için güldüğüm, ancak alt yazılarına baktığımda İngilizce bilmeyen birine aynı etkiyi vermeyeceğini düşündüğüm birkaç çeviriyi sizler için derledim. Ancak çevirilere geçmeden önce şunu da belirtmek isterim ki vereceğim örneklerin “doğru” bir çevirisi olduğunu iddia etmiyorum. Sadece çeviri sürecindeki mizahi kayıplarla, asıl esprinin tam olarak aktarılamadığını düşünüyorum. Öyleyse beraber bu çeviri zorluklarına ve mizahi ögelerin çeviriden nasıl etkilendiğine diziden birkaç sahneyle göz atalım.

3. Sezon 6. Bölüm, Death Lives

Bu sahnede Cleveland Brown ve karısı, Lois ile karşılaşır. Lois onlara süpermarkette ne yaptıklarını sorar. Cleveland, kayınvalidesi aç olduğundan atıştırmalık almak için pazarda olduğunu söyleyerek ona yanıt verir. 80 yaşındaki kayınvalidesinden nefret eden Cleveland, Lois’e “Kibbles’n Bits”i aradığını söyler. Karısının kendisine karşı sert tepkisinden sonra yanlışlıkla söylemiş gibi yapar ve “Kibbles’n Bits” yerine “Cheez-its’i kastediyorum” diyerek kendini düzeltir. Bahsi geçen “Kibbles’n Bits” bir köpek maması markası olup orijinal dilde izleyen izleyici, markanın sonundaki “Bits” ve “its” kısımları arasındaki benzerlik nedeniyle Cleveland’ın “Kibbles’n Bits”i “Cheez-its” ile karıştırdığını varsayabilir ve alttan alta kayınvalidesiyle dalga geçtiğini anlayabilir. Ancak Türk seyirci Cleveland’ın kayınvalidesini küçük düşürmeye çalıştığını doğrudan, açık bir şekilde “mama” ve “kraker” kelimeleriyle anlıyor. Bu da arada olan ince esprinin yok olmasına sebep oluyor.

18. Sezon 18. Bölüm, Better Off Meg

Bu bölümde Peter, Joe’yu sürekli telefonla arar ve konuşurken kimliğini gizler. Bir gece Peter, Joe’yu bir kez daha arar. Siniri bozulan Joe, Peter’ı “Ben polisim” diyerek tehdit eder. Joe’nun sakat olduğunu bilen Peter, onunla “Oh, what, are you gonna report me on your can’t walkie-talkie?” şeklinde alttan alta dalga geçer. Ancak Türkçesinde doğrudan Joe’ya “Peşimden mi koşacaksın?” diyerek yürüme engeline atıfta bulunur. İngilizcesinde olan “[can’t walk]ie-talkie” şeklindeki polis telsiziyle (walkie-talkie) ihbar edemeyeceğini ima eden kelime oyunu, doğrudan anlamına göre çevrildiği için aradaki espri işlevini kaybediyor. Bu nedenle orijinalini izlerken arada olan espriyi anlamak izleyiciyi daha çok güldürüyor. Belki de Türkçe çevirisinde de benzer bir kelime oyunu yapılsaydı komik olurdu, kim bilir?

3. Sezon 1. Bölüm, The Thin White Line

Bağımlı olduğunu düşünen Peter rehabilitasyon merkezine gider. Tedavi olduğu süre boyunca garip davranır. Bir öğlen yemekhanede şüpheli hareketler sergiler ve görevli bir kadın gelip “Gözüm sende olacak” diyerek not almak için ismini sorar. Panikleyen Peter bir isim uydurmak için etrafına bakar ve karşısındaki masada pea (bezelye) görür. Ardından devamını getirmek için etrafa bakındığında ağlayan bir genç kız görüp tear (gözyaşı) der. Son olarak soyadını uydurmak için bakındığı sırada pencereden içeriye Griffin (kartal başlı aslan gövdeli ejderha) girer. “Yeah that’s it, Peter Griffin…Oh crap.” diyerek kendini ortaya çıkaran Peter İngilizce izlerken çok komik geliyor. Ancak Türkçesine baktığımızda kelimeleri bire bir çevirip soyadı için doğrudan “Griffin” kelimesinin kullanıldığını görüyoruz. Sonuç olarak da ortada olan kelime oyunu tamamen kayboluyor.

2. Sezon 10. Bölüm, Running Mates

Griffinlerin oğlu Chris okulda başını derde sokar. Kız öğrencileri dikizlerken yakalanınca müdür Peter ve Lois’i okula çağırır. Müdürle görüşmelerinden sonra odadan çıkarlar ve Lois sinirli bir şekilde Chris’e kadınlara böyle davranamayacağını, onların nesne olmadıklarını söyler. Lois’e hak vermiş gibi görünen Peter karısının haklı olduğunu söyler ve ardından “… listen to what it says.” şeklinde bitirir. Buna karşın Lois’de “Peter!” şeklinde çıkışır. İzleyici olarak bizler Peter’ın da aslında kadınları nesne olarak gördüğünü cümlesindeki “it” zamirinden anlıyoruz ve aradaki ince espri komik oluyor. Fakat Türkçe çevirisine baktığımızda “…nesneler ne derse doğrudur.” şeklinde olduğunu görüyoruz. Sonuç olarak arada olan minik şakaya değil de ortada olan duruma gülüyoruz. Ancak baktığımızda diğer örneklerden farklı olarak bu sahnedeki espri orijinalinden çok da ayrılmamış.

Sonuç olarak, bunlar gibi örnekler dil ve kültürel farklılıkların komedi ve espri aktarımında nasıl bir zorluk oluşturabileceğini gösteriyor. Family Guy gibi bir yapımda, orijinal esprilerin ve kelime oyunlarının çeviride kaybolması, izleyicilerin mizahın tam anlamıyla tadını çıkarmasını engelleyebilir. Çeviri sürecinde yapılan tercihler, izleyiciyi güldüren ince detayları bazen kaybettirebilir veya farklı bir açıdan yorumlanmasına neden olabilir. Bu durumlar, çeviri ve yerelleştirme çalışmalarının önemini ve zorluklarını gözler önüne seriyor.

Referanslar:

Erguvan, M. (2015). A Relevance-Theoretic Approach to the Turkish Translation of Humorous Culture-Specific Items in
Family Guy, Master’s Thesis [Master’s Thesis, Hacettepe University].
Openaccess.hacettepe.https://openaccess.hacettepe.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11655/1274/42bee6d6-3b69-
48ee-b8fb-4a6149428881.pdf?sequence=1&isAllowed=

Görsel Referanslar: