Yu Boya ve Zhong Ziqi Yú Bóya hé Zhōng Zǐqī 俞 伯牙和钟子期
Yu Boya ve Zhong Ziqi
Yú Bóya hé Zhōng Zǐqī 俞 伯牙和钟子期
Çin kültürü, zengin tarihi ve derin anlamlar barındıran efsaneleriyle dünya kültürel mirasının mühim bir parçasıdır. Ancak Çince ile ilgili içerikler Türkçede İngilizceye kıyasla sınırlı. Hâlihazırda var olan bilgi kümesinde yaygın olarak bulunan yanlış bilgiler de cabası. Bu durum, Çin kültürünü doğru anlamayı güçleştiriyor. Bunun yanı sıra İngilizcenin uluslararası bir dil olması sebebiyle Çin kültürünü tanıtan pek çok metin, İngilizce olarak hazırlanıyor. Bu metinlerin Türkçeye çevrilmesi, hem kültürel alışverişi arttırır, hem de çevirinin farklı bir kültürü aktarırken ne denli önemli bir araç olduğunu gösterir. Bu bağlamda “Yu Boya and Zhong Ziqi” adlı metni (https://chinaconnectu.com/wp-content/pdf/YuBoyaandZhongZiqi.pdf) çevirerek hem Çin kültürüne bir pencere açmayı hem de çevirinin kültürler arası iletişimdeki rolüne dikkat çekmeyi amaçladım. Şimdi sizi bu büyüleyici hikâyeyle baş başa bırakıyorum.
Yu Boya’nın zheng çalmaya odaklanışı
Yu Boya
Çinliler, yakın ve sempatik bir arkadaşa zhiyin (müzikten anlayan kimse) veya Çinlilerin deyimiyle “başka birinin çaldığı melodiyi takdir eden kişi” der. Bu kavramların hepsi, Yu Boya ve Zhong Ziqi adlı iki arkadaşı konu edinen bir Çin efsanesine göndermedir.
Bunu gören Cheng Lian, onu Doğu Çin Denizi’ndeki bir adada yaşayan ustasının yanına götürmeyi teklif etmiş. Cheng Lian oraya vardığında, Yu Boya’dan ustasını beklemesini istemiş ve işi bittiğinde ise Yu Boya’yı alacağına söz vermiş. Günler geçmiş ama ne Cheng Lian’dan ne de Cheng’in ustasından herhangi bir işaret varmış. Artık Yu Boya’nın tek yoldaşı ormanda şakıyan kuşlar kalmış. Dalgaların kayalıklara çarpan sesi eşliğinde duyulan şarkılar ise tam da hislerini yansıtacak gibiymiş, melankolik.
Yu Boya, İlkbahar ve Sonbahar Dönemi’nde (M.Ö. 770-476) Chu Eyaleti’nde yaşayan ünlü müzisyen Bo Ya’yı temsil eder. Yu Boya, henüz çocukluğunda büyük bir müzik yeteneği göstermiş ve daha sonra zheng sanatçısı büyük usta Cheng Lian’ın öğrencisi olmuş. Zheng, zither çalgı sınıfından geleneksel bir Çin telli çalgısıdır. Usta Cheng’in Yu Boya’ya öğretebileceği tüm tekniklerde mükemmel olmasına rağmen Yu Boya hâlâ tatmin olmamış çünkü çalarken duygularını ifade edemediğini hissetmiş.
Bu hüzünlü his Yu Boya’nın yüreğinde bir tel titretmiş, iç çekerek zheng’ini almış ve parmaklarını tellere sürtmüş. Böylelikle, başından beri aradığı gibi, ruhları sarsan bir melodi üretmesini sağlamış. Aslında bu tam da Usta Cheng Lian’ın planlamış olduğu bir şeymiş. Daha sonra insanlar Yu Boya’nın çok iyi çaldığına şahit olmuş, hatta “Yalaklarında yemek yiyen atlar bile başlarını kaldırıp Yu Boya’nın müziğini dinlediler.” denmiş (Zhu, 1998). Yine de, her şeye rağmen, Yu hâlâ tatmin olmamış çünkü çalabildiği bu güzel müziği kimsenin gerçekten anlamadığını düşünmüş.
Bir gün, Yu Boya bir teknede seyahat ederken yağmur yağmaya başlamış, böylelikle bir dağın eteğine sığınmak zorunda kalmış. Sağanak yağmurun hızlı akan nehrin suları üzerindeki hareketini izlerken bir anda bir melodi çalma isteği hissetmiş. Yu Boya güzel müziğinin yarattığı duygulara kendini kaptırırken bir zheng’indeki bir tel kopmuş.
Daha sonra, Yu Boya’nın “Akan Sular” adını vermeyi planladığı bir melodiyi çalmış. Zhong Ziqi, şarkıyı dinlerken sanki Yangtze Nehri’nin güçlü ve amansız akıntısını duymuş gibi hissettiğini söylemiş. Önündeki zhiyin’ine bakan Yu Boya’nın sevinci ölçülemezmiş. Bu sohbet üzerine ikisi arkadaş olmuş ve ayrılmadan önce yakın gelecekte tekrar buluşmak üzere sözleşmişler.
Yu Boya başını kaldırmış ve kıyıda oturan bir oduncuyu görmüş. Adı Zhong Ziqi olan bu oduncu, Yu’nun müziğini o kadar dikkatli dinliyormuş ki yağmurun yağdığından bihabermiş. Yu Boya içinin sızladığını hissetmiş ve Zhong Ziqi’nin müziğini dinleyebilmesi için onu teknesine davet etmiş. Yu Boya “Yüksek Dağlar” olarak adlandırdığı melodiyi bitirdiğinde Zhong Ziqi, Yu Boya’nın şarkısının ismini bilmeden, zihninde istemsizce sıra dağlarının resmini çizdiğini söylemiş.
Birkaç yıl sonra Yu Boya, Zhong Ziqi’yi ziyaret etmeye karar vermiş, fakat ne yazık ki evine vardığında Zhong Ziqi’nin çoktan vefat ettiğini öğrenmiş. Yu Boya üzüntüyle dolmuş ve bu dünyada hiç kimsenin onun müziğini Zhong Ziqi kadar takdir edemeyeceğinden yakınmış. Yu Boya, arkadaşının mezarına doğru koşup diz çökmüş, zheng’ini çalmaya başlamış.
Daha sonra Yu Boya zheng’ini havaya kaldırıp yere atmış. O günden sonra bir daha Yu Boya’nın maharetli ellerinden tek bir melodi bile duyan olmamış.
Referanslar:
- https://chinaconnectu.com/wp-content/pdf/YuBoyaandZhongZiqi.pdf
Görsel Referanslar:
- https://inf.news/en/culture/4ef2a01e6fee8aad106954b5477c920b.html
- https://chinaconnectu.com/wp-content/pdf/YuBoyaandZhongZiqi.pdf
