Çeviriye Farklı Bir Bakış ya da Babil’de Çevirmen Olmak

    Söylediklerimizin ve yazdıklarımızın birbirimizle aynı olması, bizi aynı dili konuşuyor yapsa da aynı şeyi ifade ettiğimiz anlamına gelmez. Dilin ortaya çıkışıyla ilgili efsaneler de biraz buna değinir aslında.

    Dil bilimciler veya her birimiz için büyük bir gizem ve yüzlerce teori taşıyan dilin ortaya çıkışından Babil Kulesi efsanesinde şöyle bahsedilir: Refah ve zenginlik içindeki Babil halkı, yaratıcıya ulaşmak için çok büyük ve uzun bir kule yapmaya karar verir ve işe koyulurlar. Ancak bir gün öyle bir şey olur ki Tanrı’ya kule yaparak ulaşmaya çalışan Babil Halkı, Tanrı tarafından cezalandırılır ve hepsi birbirinin anlayamadığı şekilde farklı bir dil konuşmaya başlar. Dün birbirleriyle sırlarını paylaşanlar artık birbirini anlayamaz hâle gelmiştir.

    İşte bu efsaneyi dinlerken tam şu soruları sorabiliriz: Birbirimizi bu kadar yakın tanıyorken birden farklı bir dil konuşmaya başlamak bizi birbirimizden uzaklaştırır mı? Bence bu sorunun cevabı için hayatınızda daha önceden çok önemli bir yere sahip olan ama şu an yollarınızın ayrıldığı kişileri düşünebilirsiniz. Hatta bu durumun aynı dili konuşurken yaşandığını da kendinize hatırlatabilirsiniz.

    Bir diğer önemli soru ise şu: Babil’in ilk çevirmeni kimdi? Böyle bir ortamda kim kendini ortaya atıp bu sorumluluğu üstlendi? Hatta bu lanetin Tanrı’dan geldiğini kabul edersek, bu lanete ilk kim meydan okudu? Ya da bu karşı koyma aslında Tanrı’ya karşı başka bir Babil Kulesi girişimi miydi?

    Şimdi bu soruları bir efsaneden alıp farklı bir duruma karşı soralım. Biz bir şey söylediğimizde, söylediklerimizin anlamları üzerinde de hâkim olabilir miyiz?

    Bu soruya bir cevap vermek gerekirse muhtemelen cevabımız hayır olur. Çünkü bir kez sözlü ya da yazılı olarak ortaya koyulan mesajın anlamlandırılmasını, tamamen karşı tarafın yorumuna bırakırız.

    Ben bu soruyu ilk kez duyduğumda, geçmişte yaşadığım anlaşmazlıklar gözümde canlanmış ve bir anda anlaşılmanın ne denli zor olduğunu fark etmiştim. Bunun nedeni ise konuşmamızla birlikte, kendi içimizde kurguladığımız anlam üzerindeki tüm otoritemizi kaybetmemiz. Muhatabımız, bizden, kendisine ulaşan mesajlar doğrultusunda, kendi yaşam tecrübesi ve birikimiyle onu yeniden anlamlandıracak ve şekillendirecektir.