Makine Çevirisi Odağında Hukuk Metinleri

    Gelişen ve değişen dünyanın etkisine kapılmamak, insanlık ve teknoloji için neredeyse imkânsızdır diyebiliriz. Çeşitli alanlar ve kapsamlar gibi makine çevirisi de bu teknolojik gelişmelerden etkilenmiştir. Bu gelişmeler ise makinenin çeviriye yönelik yeteneklerin sorgulanmasına sebebiyet vermektedir. Bu konu ilgimi çektiği için ve araştırmalarımı bu alanda gerçekleştirdiğimden ötürü hukuk gibi hassas bir alanda makine çevirisinin yetkinliğinin ne derece olduğunu merak etmekteyim. Bu yazımda, makine çevirisi odağında hukuk metinlerinin çeviri süreçlerinden ve karşılaşabileceği risklerden/olumsuzluklardan bahsedeceğim. Keyifli okumalar dilerim.

    Hukuk metinlerinin çevirileri ile bağlantılı olan sadakat ilkesini daha önce duydunuz mu? Sadakat ilkesi, hukuk metinlerindeki belirsizliklerin giderilmesi yolunda başvurulan adımlardan biridir. Bu ilkeye göre hukuk metinlerinin doğru çevirisi açısından aslında kaynak metindeki bağlama sadakatin önem arz ettiği vurgulanmaktadır. Bu açıdan bakıldığında söz konusu ilke yalnızca insan çevirmenler için değil aynı zamanda makine çevirisi sürecinde de geçerli kılınmaktadır. Makinenin de bu kurala uyması, çeviri sürecinin temiz ve düzgün bir şekilde ilerlemesini sağlamakta önemli bir rol oynuyor. Özellikle hassasiyetin ve bağlam uyumunun kritik önem taşıdığı, en küçük terim hatasının bile tarafları zor durumda bırakabileceği hukuk gibi özel bir alanda, çeviri süreçlerinde makine çevirisinin kullanımı elbette dikkat çekmektedir. Hukuk metinlerinde kullanılan ifadeler sabit olduğundan bu ifadelerin çeviri sürecinde yorumlanması veya değiştirilmesi yanlıştır. Dolayısıyla hukuk metinlerinin çeviri süreçlerinde risk ve olumsuzlukların ortaya çıkması kaçınılmaz olabilir. Buna ek olarak, her ülkenin kendine ait kültür ve hukuk sistemi olduğunu biliyoruz. Ancak, makine çevirisinin bu sistemleri bir insan gibi tek tek algılayabileceği ve aktarabileceği konusunda aklımızda soru işaretleri oluşuyor.

    En büyük zorluklardan birinin dil yapılarındaki farklılıkların olduğu belirtilmektedir. Örneğin, “shall” fiilinin hukuk metinlerinin çevirilerinde kullanımı bu farklılıklardan sadece bir tanesi. İngilizcede “shall” fiili gelecek zamanı belirtir ancak hukuk dilinde “shall” ve “may” gibi kullanımlar yükümlülüklere atıf yapmaktadır. Dolayısıyla makinenin bu fiili gelecek zamana göre algılaması, bağlamdan alakasız bir çeviri üretmesi ve metnin akışını bozmasına sebebiyet verebilir.

    Makine çevirisinin hukuk metinlerinin çeviri süreçlerinde sağladığı birçok katkı mevcut. Makine çevirisi sayesinde ortaya çıkan maliyetin insan çevirisine göre daha düşük olması ve insan gücüne nazaran makine çevirisinin daha hızlı olması, tercih edilme sebeplerinden biri olarak nitelendirilebilir. Makine çevirisi sistemlerinin çeşitlilik ve ulaşılabilirliklerini de göz önünde bulundurmayı es geçmemek gerekiyor. Aynı zamanda, özellikle uzun hukuk makalelerinin/metinlerinin çevirilerinde, çevirmenler için zaman tasarrufu sağlayabilir!

    Elbette, sürecin desteklenebilmesi ve ortaya sağlıklı, temiz bir iş koyulması için çevirisi yapılan metinlerin post-editing sürecinden geçmesi gerektiğini vurgulamak istiyorum. Nüans dediğimiz olgular, büyük farklılıkları oluşturabilir.