Dil, Düşünce ve Çeviri Çeviri Sürecinde Dil ve Düşüncenin Rolü

    Yaşamına hâlâ devam eden en önemli dil bilimcilerden biri olan Chomsky de tüm bu geçmişin etkileri ile birlikte yeni bir teori ileri sürmüştür. Ona göre insan doğuştan bir dil bilgisine sahip olarak dünyaya gelir ve bu dil bilgisi doğumdan sonrasında yönlendirilerek –ana dil öğrenimi- kişiye bir yeti kazandırılır. Evrensel dil bilgisi, tüm insanlarda doğuştan ortak bir dil yetisine sahip olmak olarak tanımlanır. Sonradan toplumların kültür bağlamında onu yönlendirmesiyle de özelleşir (üretici dil bilgisi). Chomsky, doğuştancı bir anlayış çerçevesinde, klasik zihinci görüşe benzer şekilde adlar ve nesneler arasındaki ilişkiyi bir özdeşlik ilişkisi olarak benimserken tıpkı Descartes gibi o da bu dil yetisinin yalnızca insana özgü olduğuna vurgu yapmıştır. Bu noktada dilin yalnızca bir iletişim sistemi olmadığını, aslında bir düşünce ve zihin sistemi olduğunu savunduğu görülür.

    Sonuç olarak tarihte dil üzerine oldukça fazla fikir geliştirilmiş ve geliştirilmeye devam edilmektedir. Peki dil-düşünce ilişkisinin çeviri eksenindeki etkileri nelerdir?

    Mutlaka çeviri de iletişimin varlığı ile ihtiyaç duyulan bir sistemdir ve eski çağlarda dahi gezici tiyatrolar, tüccarlar, seyyahlar gibi etkenler ile diller birbirine katkıda da bulunmuştur. İletişim kurma içgüdüleri çeviriye de ışık tutmuştur diyebiliriz. Dilin kültürü yansıttığını da ele alacak olursak toplum anlayışlarının, her kişinin zihninin kendi kültürü ve dili ile oluştuğu bir gerçektir. Sahip olunan geçmiş bilgisi, kaydedilen eserler dahi aktarıldığı dilin etkisinde olduğu kültürü gösterir. Örneğin İngiliz edebiyatında, oral dönemde söylenen şarkılar ve anlatılan hikâyelerin yazıya geçirilmesi Hristiyan Romalılar tarafından gerçekleştirilmiştir. Bundan dolayı bir Hristiyan filtresi kendini gösterir. Burada görülen durum kişilerin kendi anlayışlarını yansıttıkları dilin eserlerdeki etkisidir. Çeviri yaparken kültür aktarımı da yaptığımızı ve sözlerimizin benimsediğimiz kolektif bilinci yansıttığını unutmamalıyız. Yani yabancı milletler ile kurduğumuz iletişimde, okuduğumuz çeviri kitaplarla tam anlamıyla bağ kuramamak doğaldır. Çünkü zihinlerimizin kendini var ettiği bir gerçeklik, bir anlayış vardır. Hatta bu değişimi ülkemizde bölgeler arasında bile yakalayabiliriz. Şayet dil; coğrafya, kültür, toplumsal anlayış ve tahmin edebileceğiniz her ögeyi zihnimizde kodlamamıza sebebiyet verir ve bu kodlamalar ana dilimizde olur.

    Yalnızca insan zihninin süzgecinden geçmiş bir dünyadır diller; ki günümüzde kültürlerimizle doğrudan bağdaşan dillerin her birinin farklı bir dünya görüşüne kapı araladığını açıkça görebiliriz. Leibniz’in söylediği ve dilin hayatımızdaki yerine ışık tutan şu sözlerle bitirmek istiyorum: “İnsanın dünyadaki yerini ve değerini belirleyen, düşünemeyeceğimiz kadar çok yönlü, kimi sırlarını bugün de çözemediğimiz büyülü bir varlık olarak tanımladığımız dil; kullanıldığı toplumun da pek çok özelliklerini, yaşayışını, geleneklerini, dünya görüşünü, yaşam felsefesini, inançlarını, bilim, sanat ve tekniğe katkılarını yansıtır.”